Kar gözlüğü, kardan ve buzdan yansıyan güneş ışıklarından gözleri koruyup kar körlüğüne uğramamak için takılan koruma gözlüğü. Geleneksel olarak Kuzey Asya ve Kuzey Amerika'da Arktik bölgede Kuzey Kutup Dairesinde yaşayan Eskimolar, Çukçiler, Yukagirler, Samoyedler gibi yerli Arktika halklarınca kullanılır ve ışığın mümkün olduğunca az gelmesi için yatay çizgi biçiminde daracık görme yarığı bırakılır. Arktika'da özellikle yoğun seyahat ve avlanmanın yaşandığı ilkbahar aylarındaki kar yansımalarından ve soğuktan gözleri korur. Bu bölgelerde kullanılan güneş gözlükleri de kar gözlüğü adıyla anılır.
Eski çağlardan beri Kuzey Avrupa, Grönland, Kuzey Asya ve Kuzey Amerika halklarınca kullanılmaktadır1. Eski Bering Denizi Kültürü arkeolojik sitlerinde bulunan morsun fildişinden oyma kar gözlükleri 2000 yaşına tarihlenir23.
Rusya'nın Çukotka kıyılarındaki Neolitik arkeolojik sitlerinde Uelen (Уэлен) yakınlarında Yandogai'de Eski Bering Denizi kültürüne ait Yandogai Early Cemetery adlı erken dönem Eskimo mezarlığında yapılan kazılarda kemik kar gözlükleri bulunmuştur4.
İnyupik Eskimo coğrafyasındaki Utqiaġvik arkeolojik siti bugünkü Barrow'un (İnyupikçe Utqiaġvik) kasaba merkezinin yaklaşık 1/4 mil güneybatı kenarında yer alır ve arkeolojik çalışmalarla burasının son 1000 yıldır yerleşimde olduğu tespit edilmiştir. Binghamton Üniversitesinden arkeologlar tarafından 1981-1983 yıllarında kapsamlı bir kazı yapılmış ve 20.000 den fazla eser bulunmuştur5. Bunların arasında kar gözlükleri de bulunur6.
Etnografik olarak kar gözlüklerini en yoğun biçimde kullanan yerli halklar, Kuzey Amerika'da Eskimolar, Kuzey Asya'da ise Eskimolar, Çukçiler, Samoyedler, Yukagirler gibi yerli Arktika halklarıdır. Eskimolara komşu olan Atabask ile Algonkin gibi Subarktik Kızılderililerinde de görülür.
Eskimolar yaklaşık 2000 yıl önce dünyanın ilk kar gözlüğünü yapmış olabilirler. Bu Eskimo kar gözlüklerinin Thule kültürü dönemine ait 1200-1600 yıllarına tarihlenen en güzel örneği Alaska'nın batı sahillerinde bulunmuştur ve Canadian Museum of Civilisation'da sergilenmektedir7. Arktika'nın kuzeyine özgü olan Eskimo kayığı (kayak) ile kar gözlükleri sonradan güneyinde de kabul görmüştür8.
Eskimo kar gözlüğü (İng. Eskimo snow goggles, Inuit snow goggles, Inupiaq snow goggles, Yupik snow goggles, Eskimo snow blinders, Inuit sun glasses), bütün Eskimo-Aleut halkları tarafından kullanır. Kar körlüğünden korunmak için9 Eskimolar kar gözlüklerini yörelerindeki morsun fildişi, balina kemiği, rengeyiği ile sığın boynuzu, kemiği, toynağı, tahta, ladin odunu, huş kabuğu gibi yerli malzemeyi kullanarak yaparlar. Bağlama ipi olarak rengeyiğinin tendon kirişleri kullanılır. Kemik ya da fildişinden (şimdilerde ise tahtadan) yapılan kar gözlüklerine çizgi biçiminde çok dar görme yarığı açılır10. Parlamayı azaltmak için iç yüzeyinde is kullanılır11. Londra'da British Museum'da kemik ve diğer malzemelerden yapılmış Sibirya, Alaska ve Grönland kar gözlükleri bulunur. Eskimo kar gözlüklerinin yapımında en çok kullanılan malzeme rengeyiği boynuzudur. Fildişi ve kemik de kullanılan diğer malzemedir. Tahta kullanımı ticaretin gelimesinden sonra olmuştur12. Eskimo kar gözlükleri yüze (göz ve burun köküne) uygun yapılır13. Eskimo kar gözlükleri pinhole spectacles olup glasses sayılmazlar14.
Eskimo kar gözlükleri hem kardan ve buzdan yansıyan güneşin ultraviyole ışıklarından gözü kar körlüğüne karşı korumak, hem de dar görme yarığının stenopaeic etkisi sebebiyle 3 diyoptriye eşdeğer görme gücü artırılır. Aynı zamanda Eskimolardaki yüksek miyopi oranını düşürmeye yardımcı olabilir. Avcılık (ve buna bağlı olarak da hayatta kalma) ancak iyi görme gücüyle verimli olabilir15.
Kar ve deniz buzu üzerinde saatlerce seyahat edenlerin ya da avlananların güneş ışığının kardan ve buzdan yansıyarak korunmasız olan gözlerde acı verici geçici körlüğe neden olduğu gibi ciddi tahribat da yapar. Bundan korunmak için Eskimolar kar gözlüğü kullanırlar. Thule kültüründe (Proto-İnuit) de fildişi ya da kemikten kar gözlükleri kullanılmıştır16.
Rusya'da Sirenik Yupikleri ile Sibirya Yupiklerinin yaşadığı Provideniya'daki müzede tahta kar gözlüğü bulunur17.
St. Lawrence Adasındaki Sibirya Yupikleri kar gözlüklerini morsun fildişinden ya da tahtadan yaparlar18.
Alaska Yupikleri kar gözlüklerini (nigaugek) tamamen tek parça tahtadan oyarak19 ya da dış kısmını deniz kıyısındaki sert otlardan örerek, göze gelen iç kısmını ise bu ot örgüyü deriyle dikerek de yaparlar 20. Gözlüğün iç kısmı her zaman siyah renkte boyanır ve bazen Yupik maskeleri gibi düzenlenir21. Kutup tilkisi kar ve buz üzerinde avlanırken keskin görme yeteneğiyle bilinir ve Yupik kar gözlükleri tilki maskesi olarak da düzenlenir; böylece tilkinin görme gücü avcıya aktarılmış olur22. Görme yarığının çizgi gibi daracık yapılması aynı zamanda görüş keskinliği de sağlar23. Yupik kar gözlüklerinde görme delikleri bazen çizgi biçiminde daracık değil oldukça açık yapılmış örnekleri de bulunur24. Kar gözlükleri bölgelerine göre değişik stillerde olabiliyor25. Scammon Bay (Marayaaq) yöresinde sahile vuran Picea glauca türünden ladin ağacı odun ve kütüklerinden kar gözlüğü yapılır ve iç kısmı tahta kaşık gibi oyulur26.
Kar ve deniz buzundaki güneşin parlamasını ve yansımasını azaltmak için kullanılan Yupik kar gözlükleri polaroid gözlüklerin erken formudur. Gökyüzünün mavi olduğu bir günde bir saatten daha az bir sürede kardan yansıyan güneş ışıkları gözleri yakar ve aşırı kaşıntılı ve sulanmalı kar körlüğü birkaç gün sürer. Bunun sık sık tekrarlanması gözlerde kalıcı hasara neden olur. Her Yupik ailesi avcı ve balıkçı olup, körlük aile için açlık demektir. Batı Alaska Yupiklerinde kış sonundan Haziran başlarına kadar kullanılır. Yupik kar gözlükleri geleneksel olarak tahta (ak ladin), boynuz, fildişi, balina kemiği, balina çubuğu ve huş kabuğundan yapılır. Geyik (rengeyiği ya da sığın) derisiyle de kaplanabilir. Boya olarak hematit (kırmızı), kaolin kili (beyaz), fok yağı lambasının isi (siyah) fermente balık yumurtası ile fok yağı karıştırılarak kullanılır. Sürülen bu boya lambanın ısısıyla sabitlenir. Görme yarıkları yılın zamanına göre dar ya da geniş olabilir. Bazıları kısa bazıları ise özellikle de Batı Alaska'dakiler uzun siperliklidir. Şamanların ruhlar dünyasını görebilmesi için Yupik maskelerinde de kullanılmıştır27.
Supikler Alaska Yarımadasında ilkbaharda rengeyiği ya da ayı avı için kar gözlükleri kullanılır28. Bunları tahta, kemik hatta balina çubuğu gibi malzemeden yaparlar. Prince William Sound yöresinde balina çubuklu göz siperlikleri kürk şapkanın içine dikilir29.
İnyupikler kar gözlüklerini kemik ya da rengeyiğinin toynağından yaparlar. Siperlikli kar gözlükleri de görülür3031. Norton Sound yöresindeki Qawiaraq İnyupikleri ayrıca Dall yaban koyununun toynağını sıcak suda yumuşatarak biçim verirler ve her iki toynağı ticari boncuklarla süslü tendonlarla birbirine bağlarlar32. North Slope İnyupikleri de sonradan boncuk kullanmışlardır ve bombeli yaparak siperlik görevi de yüklemişlerdir33. Tahta kar gözlükleri dondurucu değildir ve çok rahattır34. İnyupik kar gözlükleri Alaska yerli sanatı içinde değerlendirilir35. Anaktuvuk Pass yöresindeki Nunamiut İnyupiklerinin tahta maskelerinde kar gözlüğü motifi de kullanılır36.
Kanada'nın Arktik bölgesindeki (Kuzey Kanada) İnuitler özellikle de ilkbahardaki güneşin kar ve buzdaki yansımasından kar körlüğüne uğramamak için tahta, kemik ya da boynuzdan yapılan kar gözlüğü kullanır ve bu gözlüklerde daracık yatay görme yarığı bırakılır. Gözlükler fok derisinden dar kayışlarla başa takılır. Arktik bölgede kar gözlüğü özellikle de avcılar için en önemli hayatta kalma gerecidir37.
Grönland'da yaşayan Grönland İnuitleri kar gözlüğü kullanırlar. Batı Grönland'da Upernavik yöresinde 1912 yılında toplanan deri bağcıklı tahta kar gözlüğü National Museum of the American Indian müzesinde bulunmaktadır38.
Doğu Grönland İnuitleri (Tunumiit) güneşin kardaki yansımalarından korunmak için tahtadan yapılan kar gözlüğü (inniikkilaq) kullanır. Göz çevresi kavisli yapılan bu gözlüklerde görme yarığı daracık çizgi biçimindedir39.
Eskimo kar gözlüklerinin ve Grönland kar körlüğünün kronolojik tarihçesi:40
| Yıl | Açıklama |
| 0-500 | Sibirya'da Eski Bering Denizi Kültürü |
| 1000'den önce | Newfoundland'da Dorset Kültürüne ait kar gözlükleri |
| 13. yy sonu | İtalya'da gerçek optik gözlüklerin icadı |
| yaklaşık 1600 | Thule'den kar gözlüğü parçaları |
| 1721 | Hans Egede'nin Grönland'ı kolonileştirmesi |
| 1752 | Tüccar Lars Dalager tarafından erkeklerde sakatlık yapan kar körlüğünü tanımlar |
| 1867 | W. H. Dall: "Yukon Eskimoları içi siyahlatılmış, parlamayı kısıtlamak için dar bir yarık bırakılan tahta kar gözlüğü kullanır" |
| 1878 | Nordenskiöld'ün Kuzeydoğu geçit keşif gezisinde Grönland tipi ("görüş için yalnızca dar bir aralık") tahta kar gözlüklerinin tespiti. Yalnızca dört kar körlüğü vakası |
| 1891-92 | Doğu Grönland'a Danimarkalıların keşif gezisi: Herkes bir çift tahta kar gözlüğü kullanıyor |
| 1908-11 | V. Stefansson'un fotoğraflarında Kanada'da Prince Albert Boğazında yedi İnuitin yukarı alnına kıvrılmış kar gözlüğü ile birinin takılı vaziyette resmi bulunuyor |
| 1908-09 | C. M. Norman-Hansen (1861-1947), Grönland'daki kar körlüğü üzerine çalışan ilk oftalmolog |
| 1929 | Valdemar Hertz (1869-1959), kar gözlüğü reçetesi yazan oftalmolog |
| 1951 | Jean Malaurie'nin deneyimleri: kar körlüğü için göze birkaç damla kerosen damlatma |
| 1969 | J. S. Philpotts (oftalmolog): Doğu Grönland'da Tiniteqilaq köyünde yerliler kar gözlüğü kullanmaya devam ediyorlar |
| 1994 | Doğu Grönland'da Sermiligaaq köyünde Odin Maratse tarafından yapılan kar gözlüğü Tasilaaq Museum tarafından satın alındı. Kar gözlükleri burada uzun zamandır kullanılmıyor. |
Eskimo dillerinde kar gözlüğü için kullanılan terimler:
Dilin yapısı gereği, iki parçadan oluştuğu için tek bir gözlüğü ifade ederken kelimenin ikil hâli kullanılır. Diğer Eskimo dillerinin aksine Grönland İnuitçesinde (Batı ve Doğu) ikil sayı bulunmaz, o yüzden çoğul hâli kullanılır. Eskimo dillerinde "kar gözlüğü" (snow goggles, snow spectacles, snow glasses) anlamında kullanılan kelimeler, zamanla "güneş gözlüğü" (sun goggles, sun glasses), hatta "normal gözlük" (eye glasses) anlamını da kazanmıştır4142.
| Eskimo dili | tekil | ikil | çoğul | açıklama |
| Supikçe | iingalarsuutek 43 | |||
| Supikçe (Doğu: Chenega, Nanwalek, Port graham) | iinguaq | eye glasses | ||
| Supikçe (Batı: Ugashik) | íngihsún 44 | |||
| Sibirya Yupikçesi (St. Lawrence Adası) | iyegaan | iyegaatek 45 | iyegaatet | “snow goggles” and also means “eyeglasses” or “sunglasses” |
| Alaska Yupikçesi | nigaugek 4647484950 | nigauget | ||
| Alaska Yupikçesi | iingirvailkutak | wooden sunglasses | ||
| Alaska Yupikçesi | iinguaq | iinguak | iinguat | gözlük (eyeglasses); harfiyen: taklit göz (imitation eye, pretend eye, false eye) |
| Nunivak Çupikçesi | igguag | |||
| İnyupikçe | irgaak irgak | iri (göz) + -[g]ak (postbase: that of a ...) | ||
| İnyupikçe (Seward) | igraak | metatetik | ||
| İnyupikçe | illuksiun | illuksiutik | snow goggles with narrow slits < -siun + -k (dual maker) < illuk- to be snowblind | |
| İnyupikçe | yugluktaak yuġluktaak yuġluqtaak (North Slope)5152 yukłuktaak (Qawiaraq)535455 lugluktaak (Point Hope) | wooden snow goggles | ||
| Batı Kanada İnuitçesi (Siglit) | idjgaak 56 | |||
| Doğu Kanada İnuitçesi | ᐃᓪᓗᒌᑯᑎᑦ illugiikutit | |||
| Doğu Kanada İnuitçesi (Kivalliq) | ᐃᓪᒑᒃ ilgaak 57 | |||
| Doğu Kanada İnuitçesi (South Baffin, North Baffin-Iglulik) | ᐃᒡᒐ igga | ᐃᒡᒑᒃ iggaak 58 [iɣɣāk] | ||
| Doğu Kanada İnuitçesi (Nunavik Tarramiut) | ijauttīk | |||
| Nunatsiavut İnuitçesi | iggâk | |||
| Grönland İnuitçesi (Batı) | Ø | isarussat | spectacles (South Gr.), snow-goggles | |
| Grönland İnuitçesi (Batı) | Ø | issat iššat (Kuzeybatı) itsāt (Upernavik) | spectacles | |
| Grönland İnuitçesi (Doğu) | Ø | ittāt | eye-glasses, snow-googles | |
| Grönland İnuitçesi (Doğu) | inniikkilaq 59 | Ø | snow-googles | |
| Grönland İnuitçesi (Kuzey) | ixxāk | eye-glasses, snow-googles |
Alaska'da Yupik ve İnyupik Eskimolarına komşu olan Alaska Atabasklarında görülür ve bunu Eskimo komşularından öğrenmişlerdir. Atabasklar, tahta, huş kabuğu, ayı derisi gibi farklı malzemeleri kullanırlar.
Guçinlerin kar gözlüklerini (deiizhii) İnyupik komşularından aldıkları ya da onlarınkine öykünerek değişik stillerde oluşturdukları görülür. Huş kabuğu biçim vermeye oldukça müsait ve yörede en bol bulunan malzemedir. Bundan yapılan gözlükler iri delikli ve burun köküne gelen kısmı tahtadan yapılıp, deri kayışlarla bağlanır60.
Değinaklar Eskimo komşuları olan Yupiklerle ticaret yaptıkları gibi onların kültüründen de oldukça etkilenmişlerdir. Kar gözlüklerini (noxtth’og) Yupiklerden öğrenmişlerdir ve bariz Yupik etkisi görülür. Ayı derisi, rengeyiği derisi ya da huş kabuğu gibi değişik malzemelerden de yaparlar61.
Merkezî Koyukonlar da kar gözlüklerini (denaanekk’u hedeeloyee ya da naaheloo tl’ok veya nohuloonh tl’ok) Eskimolardan öğrenmişlerdir62.
Kanada'da İnuit Eskimolarına komşu olan Algonkin halkları muhtemelen komşularından öğrenmişlerdir.
Doğu Krileri Eskimo stili siperlikli kar gözlüklerini (ᐊᑯᓂᐙᐳᐎᓐᐦ akoniwâpowinh) huş kabuğundan yaparlar63.
Naskapilerin (ᐅᔅᒋᓯᑯᑲᐅᓐ uschiisikukaaun) ve İnnuların (ussishikukauna) kar gözlükleri daha hafif olduğundan huş (ushkuai), Amerika melezi (uatshinakan), göknar (innasht) gibi ağaçlardan yapılır ve rengeyiği derisinden dar kayışla başa takılır64. Kanada Québec'teki Sept-Îles (Seven Islands) ticaret karakolunda 1924 yılında Naskapilerden toplanan eşyalar arasında kar gözlükleri de bulunmaktadır65.
Rusya'ya bağlı Çukotka Özerk Okrugu'nda yaşayan Çukçiler daracık görme yarığı bulunan kar gözlüklerini deri ya da tahtadan yaparlar66.
Kuzeydoğu Sibirya'da yaşayan Yukagirler kar gözlüğü (Kolıma ya da Güney Yukagircesi aŋd’əd-ajbi [aŋd’ed-ajbi Krejnovic 1982, aŋd’ed-aibi Jochelson 1898, 1900] harfiyen «eye shadow») kullanırlar6768. Yukagir avcıların kar gözlükleri yumuşak huş kabuğundan yapılıp daracık görme yarığı bırakılır69
Sibirya'nın kuzey kıyılarında yaşayan Samoyedlerin kar gözlükleri de Eskimolardaki gibi görme yarığı dar çizgi biçimindedir.
Nganasanlar Taymır Yarımadasında yaşarlar ve deri kayış üzerine monte edilen kemik ya da metal plakalı kar gözlüğü (seimekunsyda) kullanırlar7071.
Nenetsler de aynı şekilde kemik ya da metal plakalı kar gözlüğü kullanırlar. Nenets dilinde ringa balığı için harfiyen «kar gözlüğü gözlü / goggle-eyed» anlamında сэври adı kullanılır.
Enetsler keskin köşeli oval yassı kar gözlüklerini (sevdya) rengeyiği derisinden yaparlar. Kırmızı boya ile renk verilen gözlüklerin kenarları siyahtır.
Kuzey Tunguzları (Evenkiler, Evenler, Udegeler) kar gözlüğü kullanırlar.
Dogū (土偶), Japonya'nın tarih öncesi Cōmon döneminden (M. Ö. 14.000–400) kalan kilden yapılan ufak insanımsı ya da hayvan figürleridir. Cōmon dönemine özgüdür ve bu dönemi takip eden Yayoi döneminde dogū örnekleri görülmez. Japon Ulusal Tarih Müzesine göre, Japonya genelinde bulunan toplam dogū sayısı yaklaşık 15.000 kadardır. Okinawa hariç Japonya'nın tamamında görülür72. Örneklerin çoğu doğu Japonya'da bulunmuştur ve batı Japonya'da bulunması oldukça nadirdir. Hangi amaçla yapıldığı bir muamma olsa da, bu heykelciklerin sempati büyüsü için yapıldığı düşünülüyor73. Örnek olarak, hastalık ya da herhangi bir talihsizlikte hastalanan kişinin hastalığı doğuya geçer ve bu doğu sonra imha edilir. Farklı doğu tipleri bulunur. Bunlardan en ilginci Eskimo kar gözlüklerini andıran Shakōki-dogū (遮光器土偶) tipinde olanlardır74 ve bunlar İngilizceye goggle-eyed type figurine, goggle-eyed dogū75, slit-goggle dogū76 ya da snow-glassed figurine77 olarak çevrilir. Bu adlar kar körlüğüne karşı kullanılan İnuit gözlüklerine belirgin biçimde benzerliğinden gelir78. Japoncada «ışık engelleme aygıtı / light-blocking device» anlamına shakōki denmiştir. Şakoki doğularının bir diğer ayırt edici özelliği, kadınsı kalça, göğüs ve uyluğun abartılı olmasıdır79. Ayrıca, karnı zincifre mineralinden elde edilen kırmızı vermilyon boyasıyla boyalı desenlerle kaplıdır. Kırılmamış sağlam doğu örnekleri nadirdir ve birçoğunun kol, bacak ya da diğer vücut parçaları eksiktir. Şakoki doğuları Son Cōmon döneminden (M.Ö. 1000-300) kalma olup Japonya'nın kuzeyinde Tōhoku bölgesinde Aomori ilindeki Tsugaru'da Kamegaoka, Iwate ilindeki Morioka'da Teshiromori, Miyagi ilindeki Tajiri'de Ebisuda ve aynı ildeki Ishinomaki'de Izumisawa Kaizuka arkeolojik sitlerinde bulunmuştur. Göz bebeği aynen Eskimo ve Nenets kar gözlüklerindeki yatay göz yarığı gibi olan shakōki-dogū heykelciklerinin Erich von Däniken gibi antik astronot teorisyenleri tarafından dillendirilen uzay deneklerini temsil ettiği yönündeki iddia ve görüşler bilim topluluğunda güvenilir bulunmamaktadır8081.
İngiliz gezgin ve kâşif John Franklin tarafından Kanada Nunavut'ta 1845 yılında düzenlenen dördüncü ve son Franklin Keşif gezisindeki adamlar tarafından güneşin Arktika buzundaki yansımasının kar körlüğü yapmaması için Batı tarzı kar gözlükleri kullanılmıştır82. Franklin ve 128 adam bu seferde kaybolmuştur.
Captain Cold adlı çizgi romanda kahraman Eskimo kar gözlüklerinden esinlenme gözlük kullanır.
Japon çizgi romanlarından Cage of Eden adlı mangada M84 stun grenade benzeri bir silahın köredici etkisine karşı Eskimo kar gözlüğü kullanılmıştır.
Orijinal kaynak: kar gözlüğü. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Nikolai N. Dikov (1977), Archaeological Sites of Kamchatka, Chukotka, and the Upper Kolyma . The Russian text of Arkheologicheskie pamiatniki Kamchatki, Chukotki i Verkhnei Kolymy by N. N. Dikov (Moscow: Nauka, 1977) was translated into English by Richard L. Bland, U.S. Department of the Interior, National Park Service, Shared Beringian Heritage Program, Anchorage, Alaska, 2003 ↩
National Geographic : Wooden Inupiat snow goggles found at the Utqiagvik archeological site ↩
Inuit Snow Goggles at the Vancouver Maritime Museum ↩
Inuit Snow Goggles at the Vancouver Maritime Museum ↩
Janet Goodrich, Pinhole Glasses – Further Reading ↩
Russia's Far East and Wrangel Island , Quark Expeditions 2003 ↩
Alaska Native Collections: iyegaatek “snow goggles, sunglasses” ↩
Alaska Native Collections: 550 nigaugek “old-style snow goggles made out of wood” ↩
Susan W. Fair (2006), Alaska Native Art: Tradition, Innovation, Continuity ↩
Robert Wheeler and Claire Alix (2004) Economic and Cultural Significance of Driftwood in Coastal Communities of Southwest Alaska , Report to the Cooperative Extension Services (w/ R. Wheeler). 49p. ↩
Cunera Buijs, Clothing from East Greenland , Digital publications of the National Museum of Ethnology ↩
Mogens Norn (1996), Eskimo Snow Goggles in Danish and Greenlandic Museums, their protective and optical properties, Meddelelser om Grønland, Man & Society ↩
Robert Petersen (1990), The Greenlandic Language: Its Nature and Situation , Arctic Languages, An Awakening. Edited by Dirmid R. F. Collis. Published in 1990 by UNESCO, Paris, France ↩
Anna Berge and Lawrence Kaplan (2005), Contact-induced lexical development in Yupik and Inuit languages , Études/Inuit/Studies, vol. 29, n° 1-2, 2005, p. 285-305 ↩
Alaska Native Collections: iyegaatek “snow goggles, sunglasses” ↩
Yuungnaqpiallerput : Niiteqayuluni takvigluni-llu / Hearing well and seeing far ↩
Yuungnaqpiallerput : Canegnek piliat / Things made from grass ↩
Alaska Native Collections: 550 nigaugek “old-style snow goggles made out of wood” ↩
Alaska Native Collections: 584 nigaugek “old-style snow goggles made out of wood” ↩
Alaska Native Collections: 559 nigaugek “old-style snow goggles made out of wood” ↩
Alaska Native Collections: 573 yukłuktaak “snow glasses, snow goggles” ↩
Alaska Native Collections: 54 yukłuktaak “snow glasses, snow goggles” ↩
Alaska Native Collections: 557 yukłuktaak “snow glasses, snow goggles” ↩
Inuktitut Living Dictionary / English, Français, ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ ᑎᑎᕋᐅᓯᖅ inuktitut inuujingajut ↩
Cunera Buijs, Clothing from East Greenland , Digital publications of the National Museum of Ethnology ↩
Alaska Native Collections: 17 noxtth’og “snow goggles, glasses” ↩
Frank G. Speck (1935), Naskapi: The Savage Hunters of the Labrador Peninsula ↩
Great Britain. Naval Intelligence Division, A handbook of Siberia and Arctic Russia : Volume 1 : General, 1920 ↩
Irina Nikolaeva, A Historical Dictionary of Yukaghir ↩
Waldemar Jochelson, The Yukaghir and the Yukaghirized Tungus. (The Jesup North Pacific Expedition, 9: 343-469.), Review by: Robert H. Lowie, American Anthropologist, New Series, Vol. 30, No. 3 (Jul. - Sep., 1928), pp. 487-490 ↩
Circumpolar Civilization in World's Museum: yesterday, today, tomorrow ↩
金子昭彦 [Akihiko Kaneko] (2001), 遮光器土偶と縄文社会 [Shakōki-dogū to Jōmon shakai «Şakoki-dogu ve Comon toplumu»], Tōkyō : Dōseisha, 2001 ↩
Joran Smale (2012), March of the dogū: the perception of Japanese prehistoric figurines in contemporary society , Bachelor thesis for Archaeology of Asia, Supervisor: Dr. I. R. Bausch, Leiden University, Faculty of Archaeology, Leiden, June 2012 ↩
Joran Smale (2012), March of the dogū: the perception of Japanese prehistoric figurines in contemporary society, Bachelor thesis for Archaeology of Asia, Supervisor: Dr. I. R. Bausch, Leiden University, Faculty of Archaeology, Leiden, June 2012 ↩
Takamune Kawashima (2008), Feasting and inter-village networks, Documenta Praehistorica XXXV (2008) ↩
Joran Smale (2012), [March of the dogū: the perception of Japanese prehistoric figurines in contemporary society], Bachelor thesis for Archaeology of Asia, Supervisor: Dr. I. R. Bausch, Leiden University, Faculty of Archaeology, Leiden, June 2012 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page